Aquaplaning - Hydroplaning

Aquaplaning or hydroplaning basically means that not sinking of tire to the deep of water above road terrain and losing contact with road surface.

The circumferential grooves which are placed on tread pattern are responsible with pumping water away from the tire and prevent losing contact with road surface. For this reason they may called as water evacuation channels or aqua channels. 

Reasons of Aquaplaning are various. 

Depth of water: Deeper water cause quicker aquaplaning. Tire has to pump more water away in deep water. Because of that deeper water is more dangerous than shallow water. 

Tire Pattern: Number, placement, width and depth of grooves are closely related with water evacuation. Tire which has more circumferential grooves has more resistance to aquaplaning.

Tread Depth: Worn tires has less resistance to aquaplaning. Width and depth of grooves of worn tires decrease, as a result, those grooves can pump less water away.
Inflation Pressure: Low inflation pressure can cause inward deformation of tread center. As a result of this circumferential grooves which are placed at the near of tread center can not do their job properly. This increases risk of aquaplaning.

Width of Tire Tread: Tires which has wide tread cannot sink easily and this increases aquaplaning risk. Wide tires need more aqua channels to remove water.

Speed: How fast the tire enter the water, it finds much less time to evacuate water. Hence high speed increases aquaplaning risk.

We can add more reasons like weight of vehicle, conditions of road surface etc. Conditions of aquaplaning are very changeable because of that speed of the car must be decreased and driver should avoid entering accumulated water on rainy weathers.

If aquaplaning happens, the driver should not turn steering wheel and press brake, should wait the road contact again.   

PASSENGER CAR - LIGHT COMMERCIAL VEHICLE TIRE TYPES AND PATTERNS

GENERAL CONCEPTS

TREAD: Patterned rubber which contacts with road surface between two shoulders.
SHOULDER: Continued pattern between tread and sidewall.
RIB: Continuous circumferential rubber between circumferential grooves.
LUG: Generally defined as block rubber parts which interfered with long lateral grooves.
BLOCK: Rubber parts which interfered with lateral grooves on circumferential ribs.
SIPE:  Thin slits on blocks or ribs.
GROOVES: Descended parts on tread. They can be circumferential or lateral 
TREAD DEPTH: The deepest depth of grooves on tread.

PITCH:  The smallest part which creates complete tread pattern when they come together next by next circumferential on tread pattern. Their length can be variable.

1- PASSENGER CAR AND LIGHT VEHICLE COMMERCIAL TIRES.

A- TYRE TYPES

1- SUMMER
2- WINTER
3- FOUR SEASON

B- PATTERN TYPES

1-SYMMETRICAL PATTERN
This is the most common type of tread pattern.The patterns which are both sides of center line are identical. You can mount tire no matter where its direction is.  It offers quieter ride when compare it with directional pattern.

2-ASYMMETRICAL PATTERN
The patterns which are both sides of center line are different. One side of this type of patterns is identified as INSIDE and other side as OUTSIDE. Tire must be mounted according to this identification. There should be Inside marking on one sidewall and Outside marking on the other. Outside of tire must always face to outer side of the car.
Both side of this type of pattern specialized for different functions. 

a-  Inner Side

Generally, Inner side of the pattern is specialized for wet performance. The grooves of this side are bigger and blocks or ribs are smaller then the Outer side. 

b- Outer Side
Generally, Outer side of the pattern is specialized for dry performance. The grooves of this side are narrower and blocks are bigger then the inner side. Shoulder blocks are also bigger and their length lengthen towards to center of tire. All of them ensure better grip when going straight and cornering by the help of bigger contact area and enhance safety.

3-DIRECTIONAL PATTERN
Generally, used when required traction on wet and snowy surfaces. Lateral grooves on this type of pattern are angled towards rotation direction. Directional patterns make tire resistant to aquaplaning. When you look at tire from the front all lateral grooves point the rotation direction of tire like an arrow. There are arrows which point the rotation direction of tire on sidewall. Tire should be mounted to the car according to these arrows. Arrows must be pointed movement direction (or front of the car) of the car always.

Passenger car and Light Commercial Vehicle Tyres can be classified as above. Of course those classifications can be divided to sub groups like performance criterias.

For example:
For Passenger Car Tires:
* Standard Performance (Speed index T)
* High Performance (Speed index between H and V)
* Ultra High Performance (Speed index W and above)

1- SUMMER TIRE
These types of tire are suggested for using above 7 centigrade of celsius. They should be show superior performance on dry and wet surfaces.

2-WINTER TIRE
These types of tire are suggested for using below 7 centigrade of celsius. They should be show superior performance on wet and snowy/icy surfaces. There should be three peak mountain and snow flake inside of it symbol on sidewall.

3- FOUR SEASON TIRE
As its name say so, you can use this type of tyres all seasons. They should be show modarate performance on dry, wet and snowy surfaces. There should be M+S mud and snow marking on sidewall.

BİNEK-HAFİF TİCARİ ARAÇ LASTİĞİ DESEN TİPLERİ

GENEL KAVRAMLAR.

SIRT: İki omuz arasında bulunan ve lastiğin yerle her zaman temas eden desenli bölümü.
OMUZ: Sırtla, yanak ile arasında kalan, sırt desenin devamı olan bölüm.
RİB: Çevresel kanalların arasında kalan, ve yine çevresel olarak devam eden, sırt deseninin bir parçası.
LUG DİŞ: Genelde sırtın, dönüş yönüne dik uzun kanallarla kesilmesiyle oluşan, büyük bloklar.
BLOK DİŞ: Riblerin dönüş yönüne dik kanallarla bölünmesiyle oluşan luga göre daha küçük bloklar.
KERF (LAMEL):  Bloklar veya ribler üzerindeki ince küçük kesikler.
OLUK: Sırt üzerindeki çevresel veya yanal kanal.
DİŞ DERİNLİĞİ: Sırt üzerindeki olukların derinliği. Sırtın değişik yerlerinde oluk derinlikleri farklı olabilir. Toplam diş derinliği lastik üzerindeki en derin oluğun derinliğidir.

PITCH (HATVE):  Bir araya gelmeleriyle, çevresel olarak sırt desenin bütünü oluşturan, bir dolu (blok) ver bir boş (oluk) kısımdan oluşan en küçük desen parçası. Tek boyda olabilidiği gibi, değişik boylarda da olabilir. 

1- BİNEK-HAFİF TİCARİ ARAÇ LASTİKLERİ

A- LASTİK ÇEŞİTLERİ

1- YAZ
2- KIŞ
3- 4 MEVSİM

B- DESEN TİPLERİ

1-SİMETRİK DESEN
Desenin merkez çizgisine göre sağ ve sol kısmının aynı olduğu desen tipi. Lastiklerde sıklıkla kullanılan standart desen tipidir. Lastik araca her türlü takılabilir. Yönlü desene göre daha sessiz bir sürüş sunar.

2-ASİMETRİK DESEN

Desenin merkez çizgisine göre sağ ve sol kısmının farklı olduğu desen tipi. Bu tip lastiklerin desenlerinin merkeze göre bir tarafı İÇ diğer tarafı DIŞ olarak adlandırılır. Lastik araca takıldığında iç taraf daima aracın içine dış taraf da daima aracın dışına bakmalıdır. Desenin iç ve dış kısmı bir amaç için özelleşmiştir.

a-      İç Taraf

İç taraf genel olarak ıslak zemin için özelleşmiştir. Bloklar küçük kanallar geniştir. Bu sayede desenin bu tarafı hızlı ve etkin su tahliye eder.

b-      Dış Taraf
Dış taraf genel olarak kuru zemin için özelleşmiştir. İç tarafa göre bloklar daha büyük, kanallar daha dardır. Omuz blokları iç tarafa göre daha büyük ve merkeze doğru daha uzundur. Bu, dönemeçlerde üzerine yük binen omuz bloklarını daha az esnek/dayanıklı hale getirir ve taban izini büyüterek tutunmayı arttırır.

3-YÖNLÜ DESENGenelde ıslak ve karlı zeminde üstün çekiş istenen lastiklerde kullanılan bu desende yanal kanallar lastiğin dönüş yönüne doğru açılıdır. Bu tip desenler suda kızaklamaya karşı dirençlidir. Karşıdan bakıldığında kanallar bir ok gibi lastiğin dönüş yönünü işaret eder. Lastiğin yanağında, dönüş yönünü gösteren oklar vardır. Lastik araca takılırken bu ok her zaman aracın önünü (hareket yönünü) göstermelidir.

Binek ve Hafif Ticari Araç Lastik çeşitleri genel olarak yukarıdaki gibi gruplandırılabilir. Tabi ki her grup altında, kullanıldığı araca (A,B,C binek araç sınıfları gibi) ve performans sınıflarına göre alt gruplara ayrılabilir. 

Örnek:
Binek sınıfı için:
* Standart Performans (Hız indeksi T)
* Yüksek Performans (Hız indeksi H-V)
* Ultra Yüksek Performans (Hız indeksi W ve üstü)

1- YAZ LASTİĞİ
7 derece üzerindeki sıcaklıklarda kullanılması önerilen, ıslak ve kuru zemin üzerinde üstün performans sunması gereken lastik tipi.

2-KIŞ LASTİĞİ
7 derece ve altındaki sıcaklıklarda kullanılması önerilen, ıslak ve karlı zemin üzerinde üstün performans göstermesi gereken lastik tipi. 

3- 4 MEVSİM LASTİĞİ
Herhangi bir derece sınırı olmadan yaz kış kullanılabilen, kuru, ıslak ve karlı zemin üzerinde ortalama performans sunması gereken lastik tipi.

RUN FLAT - PATLASA DA GİDEN LASTİK

AQUAPLANNING - SU DA KIZAKLAMA

Aquaplaning ya da hydroplaning;  lastiğin yol üzerinde birikmiş suya batamayarak yer ile temasının kesilmesidir. Hızla giden araç yolda birikmiş su üzerinden geçerken lastik üzerindeki kanalların yeteri kadar su tahliye edememesi sebebiyleyle lastik suya batmayarak kaymaya başlar. Bu da aracın kontrolünün kısmen ya da tamamen kaybedilmesi ile sonuçlanır.

Aquplaninge neden olan etkenler çeşitlidir.

Birikmiş suyun derinliği: Daha derin su daha hızlı kızaklamaya neden olur. Derin su birikintilerinde lastiğin suya batabilmesi için oluklara daha fazla su alması ve tahliye etmesi gerekir. Bu da aquaplaning oluşumunu hızlandırır.

Lastik deseni: Lastik üzerindeki kanalların yerleşimi, genişliği ve derinliği su tahliyesi ile bire bir ilişkilidir. Bazı lastik desenleri daha etkin su tahliye eder ve aquplaning riskini azaltır. Çevresel düz geniş oluklu lastikler daha iyi su tahliye ederken. Çeversel olmayan ve dar oluklu lastikler daha kötü su tahliye eder.

Lastik diş derinliği: Aşınmış lastikler aquaplaning direncini azaltır. Aşınmış lastiklerde kanal genişlikleri ve derinlikleri azalır. Bu da lastiğin kanallara daha az su alarak tahliye etmesine neden olur ve aquaplaning riskini arttırır.

Lastik basıncı: Düşük lastik basıncı lastiğin merkezinin içeri doğru deforme olmasına ve su tahliyesinde etkin olan merkez kanallarının vazifesini yeteri kadar yerine getirememesine neden olur. Bu da aquplaning riskini arttırır.

Lastik genişliği: Geniş lastikler suya daha zor batar ve aquaplaning riskini arttırır. Geniş lastiklere geniş çevresel oluklar yerleştirilerek bu risk azaltılabilir.

Araç hızı: Suya ne kadar hızlı girilirse lastik suyu tahliye edecek zamanı o kadar az bulur. Dolayısı ile yüksek hız aquaplaning riskini arttırır.

Bu etkenlere aracın ağırlığı, yol yüzeyinin durumu vs. gibi etkenler de eklenebilir.

Aquaplaning bir çok etkenin bir araya gelmesiyle oluşan değişken bir durumdur. Aşınmış lastik düşük hızda aquplaninge girmeyebilirken, yeni lastiklerle yüksek hızda seyreden bir araç aquaplaninge girebilir. Bu nedenle yağışlı havalarda hız düşürülmeli ve su birikintilerine girmekten kaçınılmalıdır.

Aquaplaninge giren araçta frene basılmamalı ve direksiyon kırılmamalı, lastiğin yer ile tekrar teması beklenmelidir.

TIRE PRODUCTION FLOW CHART

LASTİK ÜRETİM AKIŞ ŞEMASI

TIRE SIDEWALL

1- Brand
2- Pattern name
3- Size
4- Load and speed index
5- Tubeless or tube type information
6- Outside Inside information for Asymmetric tires
7- Safety instructions
8- Maximum load pressure information
9- Construction information
10- Treadwear, Traction, Temperature information
11- ECE (The Economic Commission for Europe) code
12- DOT (US Department of Transportation) code
13- Product origin

TIRE SECTION

Passenger Car - 1

Passenger Car - 2

OTR

LASTİK KESİTİ

Binek kesiti-1

Binek kesiti-2

İş makinası kesiti

LASTİK YANAĞI

1- Marka
2- Desen ismi
3- Ebat
4- Yük ve hız endeksi
5- İç Lastiksiz, Çelik Kuşaklı olduğu bilgisi
6- Asimetrik lastiklerde lastiğin yanağının içe mi dışa mı bakacağı bilgisi. (Outside - Dış, Inside - İç)
7- Güvenlik talimatları
8- Maksimum yük ve basınç bilgisi
9- Konstrüksiyon bilgisi
10- Lastiğin aşınma, yeri tutuş ve ısınma değerleri
11- ECE (The Economic Commission for Europe) Avrupa Ekonomik Komisyonu onay numaraları
12- DOT (US Department of Transportation) Amerika Ulaştırma Bakanlığı kodu.
13- Ürünün Menşei

LASTİK NEDİR?

Lastik Nedir ?

Lastik kauçuk kord bezi ve çelik teller ile çeşitli kimyasal maddelerin birleşiminden oluşan ve aracın yer ile temasını sağlayan tek ve önemli parçasıdır.

Lastik içerisine basılan hava vasıtası ile takılı olduğu aracın ve üzerindeki yükün taşınmasını sağlar. Lastik Hakkında Bilinmesi Gerekenler SIRT : Lastiğin yer ile temas eden bölgesi. OMUZ : Sırt ile yanağın birleştiği ve kalın kauçuktan yapılmış bölgesi. YANAK : Lastiğin topuk ve omuz bölgesi arasında kalan, lastiğe esneklik sağlayan ve üzerinde markalama ve tanıtıcı bilgiler bulunan bölgesidir. TOPUK : Lastiğin janta temas eden ve sıkıca bağlanmasını sağlayan bölgesidir.

LASTİĞİN TARİHİ

         1807 Otomobilin  İcadı

         1829 Charles Goodyear, Vulkanize Kauçuk

         1840 Dolgu Lastiğin İcadı

         1888 John Dunlop Havalı Lastiği

         1946 Michelin Radyal Lastiği

         1952 Radyal Kamyon Lastiği

         1953 Çelik Radyal Kamyon Lastiği

         1956 İç Lastiksiz (tubeless) Lastik

         1959 Radyal İş Makinası Lastiği

         1979 Radial Formula 1 Yarış Lastiği

         1981 Radial Uçak Lastiği

LASTİK NE İŞE YARAR

Tekerlek lastiklerinin yapılarında, gerek yüksek mukavemeti karşılamak üzere naylon, rayon, polyester gibi elyaf esaslı kordlarla, çelik kordlar bulunur. Topuk dayanımları ise çelik teller yardımıyla sağlanır. Birbirinden farklı karakterdeki bu elemanların bir arada tutulması ve hizmet anında zeminle temasın güvenle sağlanmasıyla, yanaklardaki esneme kabiliyetinin verilmesi görevini lastik karışımı üstlenir. Lastik karışımını doğal ve sentetik kauçuklarla, ana dolgu olarak karbon karaları oluşturur. Bunlara ilave olarak vulkanizasyon elemanları bulunur. Karışımın işlenmesi ve homojenliği için kimyasal yağlar kullanılır. 

ÇAPRAZ – BIAS  X   RADYAL LASTİK

                                                                

Çapraz – Bias Lastik yapısı.

Kordlar lastik yönüne 35-40 derece açı yapacak şekilde çapraz olarak yerleştirilmiştir.

Radyal Lastik yapısı.

Kordlar lastiğin dönüş yönüne 90 derecelik açı yapacak şekilde yerleştirilir.

ÇAPRAZ KATLI “KONVANSİYONEL”  “BİAS” LASTİĞİN YAPISI

ÇAPRAZ KATLI LASTİK

Lastik teknolojisinin başlangıcında kullanılan ilk gövde yapısıdır.Bu lastiklerin gövdesini oluşturan tekstil esaslı "kord" iplikleri birbiri üzerine, lastik yönüne 35-40 derece açı yapacak şekilde çapraz olarak yerleştirilmiştir. Bu yapı diyagonal veya konvensiyonel olarak da adlandırılır. Ölçü tanımında "-" veya "D"ile belirtilir. 

Örnek: 14.00-24 ebatlı lastik çapraz katlıdır.

    

Çapraz – Bias iş makinası lastiğinin yapısı.

RADYAL LASTİĞiN YAPISI

Çelik kuşaklı radyal lastiğin yapısı.

RADYAL LASTİK

Değişen ve gelişen otomotiv sektörünün gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirilen bir yapıdır. Bu lastiklerde gövde yapısı, üstün özellikli rayon, naylon, polyester gibi tekstil esaslı kordların, lastiğin dönüş yönüne 90 derecelik açı yapacak şekilde yerleştirilmeleri sonucu oluşan kuşaklarda, belirli açıda çelik kord kuşak katlarının tatbik edilmesi sonucu oluşur. Aynı zamanda radyal yapı, sadece tekstil esaslı ve lastiğin dönüş yönüne göre sıfır derece ve belli açıdaki kordlardan oluşan kuşakların tatbik edilmesiyle de oluşabilir. Ölçü tanımında "R" harfi ile belirtilir.

Örnek: 195/65R15 ebadındaki R harfi bunun radyal lastik olduğunu söyler. 

TUBELESS-TUBE TYPE

 

Araçlarda yüke karşılık gelen tepki kuvvetini karşılayan, lastiklerde jant arasına sıkıştırılan hava basıncıdır. Lastikler sadece hava basıncının sıkıştırıldığı kılıflardır.Sıkıştırılmış hava basıncının tutulması, iç lastiklere veya dış lastiklerin iç kısmına tatbik edilen ve sızdırmazlık sağlayan liner tabaka yardımıyla sağlanır. İç lastikli kullanılan dış lastiklere Tube-type, iç lastiksiz kullanılan dış lastiklere Tubeless lastik denir.

DÜNYADA LASTİK ÜRETİCİLERİ

•BRIDGESTONE-Firestone

•MICHELIN-Uniroyal(ABD)-B.F.Goodrich-Taurus-Kleber-Stomil Olztyn

•GOODYEAR-Fulda-Kelly-Sumitomo-Dunlop-Pneumant

•CONTINENTAL-General-Uniroyal-Semperit-Barum-Matador

•PIRELLI-Ceat-Armstrong

•Toyo

•Yokohama

•Hankook

•Kumho

•Cooper

TÜRKİYEDE LASTİK ÜRETİCİLERİ

•Bridgestone-Lassa (Brisa)

•Goodyear-Fulda-Sava

•Pirelli

•Petlas – Abdülkadir Özcan Aş.

     

Gelecek Bölüm: Lastik yanağı üzerindeki yazılar ne anlatır.